E shpjeguar: Si Ndryshon Koronavirusi nga Gripi Spanjoll i Vitit 1918
Ishte një sëmundje aq e tmerrshme sa i tmerroi njerëzit për breza.
Pandemia e gripit të vitit 1918, që mendohet të jetë më vdekjeprurësja në historinë njerëzore, vrau të paktën 50 milion njerëz në mbarë botën (ekuivalentin e 200 milion sot), me gjysmë milioni nga ta në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ai u përhap në çdo pjesë të botës, duke prekur popullsinë në Japoni, Argjentinë, Gjermani dhe dhjetëra vende të tjera.
Ndoshta më alarmante, një shumicë e atyre që vdiqën nga sëmundja ishin në të ri të tyre – shpesh në të 20tat, 30tat dhe 40tat – në vend se të moshuarit e dobësuar nga gjendje të tjera shëndetësore.
Përderisa koronavirusi përhapet në të gjithë botën dhe shqetësimet e publikut rriten, krahasimet midis situatës së sotme dhe pandemisë spanjolle të gripit të vitit 1918 po përhapen në daljet gazetareske dhe në mediat sociale.
Ndërsa atmosfera e frikshme – maska kirurgjikale, grumbullimi i ushqimit dhe shmangia e tubimeve publike – dhe rrezatimet e mundshme ekonomike janë si ato të vitit 1918, realiteti mjekësor është krejt i ndryshëm.
“Infermieret shpesh shëtisnin në skena të ngjashme me ato të viteve të murtajës së shekullit të katërmbëdhjetë,” shkroi historiani Alfred W. Crosby në Pandeminë e Harruar të Amerikës. “Një infermiere gjeti një burrë të vdekur në të njëjtën dhomë ku gruaja e tij ishte me binjakët e lindur rishtas. Kishin kaluar njëzet e katër orë nga vdekja dhe lindjet, dhe gruaja nuk kishte pasur ushqim përveç një mollë, e cila qëlloi aty.”
Në vitin 1918, bota ishte një vend shumë i ndryshëm, madje edhe pa ndikimin crregullues të Luftës së Parë Botërore Mjekët e dinin që viruset ekzistojnë, por nuk e kishin parë kurrë një – nuk kishte mikroskop elektronik, dhe materiali gjenetik i viruseve nuk ishte zbuluar ende. Por sot, studiuesit jo vetëm që dinë të izolojnë një virus, por mund të gjejnë sekuencën e tij gjenetike, të testojnë ilaçe antivirale dhe të zhvillojnë një vaksinë.
Në vitin 1918, ishte e pamundur të testosh njerëzit me simptoma të buta, në mënyrë që të mund të vetë-karantinoheshin. Dhe ishte gati e pamundur të bësh gjurmime kontakti sepse gripi dukej se infektonte – dhe panikonte – qytete dhe bashkësi të tëra menjëherë. Për më tepër, kishte pak pajisje mbrojtëse për punonjësit e kujdesit shëndetësor, dhe kujdesi mbështetës me respiratorë që mund t’u ofrohet njerëzve shumë të sëmurë me koronavirus nuk ekzistonte.
Në krahasim me fatalitetin prej të paktën 2.5%, gripi i vitit 1918 ishte shumë më vdekjeprurës sesa gripi i zakonshëm, dhe ishte aq infektiv sa u përhap gjerësisht, që nënkupton rritjen e numrit të vdekjeve.
Studiuesit besojnë se gripi i vitit 1918 kursente njerëzit e moshuar, sepse ata kishin një imunitet ndaj tij. Ata teorizojnë që dekada më parë kishte pasur një version të këtij virusi, një që nuk ishte aq vdekjeprurës dhe u përhap si një grip i zakonshëm. Njerëzit e moshuar që jetuan në 1918 do të ishin të ekspozuar ndaj këtij gripi më pak vdekjeprurës dhe të zhvillonin antitrupa. Sa i përket fëmijëve, shumica e sëmundjeve virale – fruthi, lia e ujit – janë më vdekjeprurëse tek të rriturit e rinj, gjë që mund të shpjegojë pse më të rinjtë u kursyen në epideminë e vitit 1918.
Pavarësisht nga arsyeja, ishte një fatkeqësi për jetëgjatësinë, e cila ra. Në vitin 1917, jetëgjatësia në Shtetet e Bashkuara ishte 51 vjet. Ishte e njëjtë në vitin 1919. Por në vitin 1918, ishin vetëm 39 vjet.
Koronavirusi i ri ka tendencën të vrasë njerëz të moshuar dhe ata me gjendje të tjera shëndetësore, dhe nuk duket se vret fëmijë. E gjitha kjo do të thotë se do të ketë shumë më pak efekt, nëse ka, në jetëgjatësinë.
Sa i përket shkallës së fatalitetit të rastit koronavirus, nuk dihet ende, por të dhënat e fundit nga Koreja e Jugut, me 7.478 infeksione të konfirmuara, tregojnë një në përputhje me atë të gripit sezonal. Pas testimit të 100,000 njerëzve për virusin, vendi duket se ka një rast fataliteti prej 0.65%.
Ajo që situata aktuale ka të përbashkët me 1918, sidoqoftë, është çështja e shqetësimit publik.
Ndër vendet e para që gripi i 1918 mbërriti në Shtetet e Bashkuara ishte Fort Devens, afër Bostonit. Aq shumë ushtarë të rinj ishin të sëmurë dhe aq shumë po vdisnin, saqë kirurgu i përgjithshëm dërgoi katër nga mjekët kryesorë të vendit për të hetuar.
Njëri prej tyre, Dr William Vaughan, kujtoi më vonë: “Qindra të rinj me uniformë të vendit të tyre, duke hyrë në repartet e spitalit në grupe prej 10 ose më shumë. Ato vendosen në kanape, deri sa të përgatiten shtretërit, por të tjerët arrijnë. Fytyrat e tyre së shpejti marrin një hije të kaltër; një kollë shqetësuese nxjerr pshtymë të njollosur me gjak. Në mëngjes kufomat rreth morgut duken të palosura si drutë. “
Kujtime si këto frikësojnë amerikanët thellësisht.
Më 3 tetor 1918, Filadelfia mbylli të gjitha shkollat, kishat, teatrot, sallat e pishinave dhe vendet e tjera të grumbullimit. Sipërmarrësit u stërngarkuan – disa kompani varrimesh rritën çmimet e tyre gjashtëfish dhe disa madje i bënë familiarët të varrosin vetë të vdekurit e tyre.
Në Tucson, Arizona, bordi i shëndetit ndaloi njerëzit të dilnin jashtë në publik pa maskë. Në Albuquerque, New Mexico, ku u mbyllën shkollat dhe teatrot, shkruante një gazetë lokale, “fantazma e frikës lëvizte kudo”.
Veprime të ngjashme po merren edhe sot. Seattle ka mbyllur disa shkolla publike. Festivali South by Southwest në Austin, Texas, është anuluar. Apple u kërkoi punonjësve të punonin nga shtëpia. Më shumë se 2,700 njerëz janë nën një lloj karantine në New York City. Dhe disa dyqane Costco kanë probleme për të mbajtur ujë në shishe në magazinë.
Por deri më tani këtë vit, epidemia e përvitshme e gripit sezonal po tregohet shumë më shkatërruese sesa koronavirusi në Shtetet e Bashkuara.
Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve raportojnë se ka pasur të paktën 34 milion të infektuar me grip këtë sezon, 350,000 shtrime në spital dhe 20,000 vdekje. Këto vdekje përfshijnë 136 fëmijë, gati 10 herë më shumë vdekje të rritur nga koronavirusi.
E huazuar.
Ju rekomandojmë këta artikuj:
Si erdhi Koronavirusi në Kosovë, çdo Ditë Raste të Reja në Rajone të Ndara
