Sëmundja e Celiakisë: Simptomat, Diagnostifikimi dhe Parandalimi

Sëmundja e celiakisë është një çrregullim digjestiv që shkakton probleme në zorrën tuaj të hollë. Ju i përjetoni këto problemet kur hani gluten. Gluteni është një proteinë e gjetur në grurë, thekër dhe elb.

Tek njerëzit që kanë sëmundjen e celiakisë, gluteni shkakton që sistemin imunitar të sulmojë zorrën e hollë. Kjo dëmton zorrën e hollë e cila nuk mund të marrë ushqyesit nga ushqimet që hani. Kur kjo ndodh, trupi juaj nuk merr ushqyesit e rëndësishëm që i nevojiten. Kjo përfshin vitaminat, kalciumin, proteinat, karbohidratet dhe yndyrnat. Trupi juaj nuk mund të funksionojë mirë pa këta ushqyes.

Simptomat e sëmundjes së celiakisë

Sëmundja e celiakisë mund të shkaktojë një gamë të gjerë simptomash. Ndonjëherë simptomat ndryshojnë. Ndonjëherë nuk ka asnjë simptomë. Simptomat e kësaj  sëmundje mund të përfshijnë:

Tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël

• Simptoma të tretjes. Këto përfshijnë dhimbje të barkut, fryerje, të vjella, diarre dhe kapsllëk.
• Ndjenja e irritimit, e trazuar, e tërhequr emocionalisht, ose tepër e varur.
• Pamundësia për t’u rritur dhe për të fituar peshë.
• Dëmtimi i smaltit të dhëmbëve.
• Trashje ose mbipeshë.

Në adoleshentë

• Simptoma të tretjes si diarre dhe kapsllëk.
• Pubertet i vonuar.
• Rritje e ngadaltë dhe gjatësi e shkurtër.
• Renia e flokeve.

Në të rriturit

• Simptoma të tretjes, të tilla si diarre ose kapsllëk (më pak të ngjarë se fëmijët).
• Ndjenjë e përgjithshme e shëndetit të dobët, duke përfshirë lodhjen dhe dhimjen e eshtrave dhe nyjeve.
• Ndjeshmëria, ankthi dhe depresioni.
• Periudhat menstruale të humbura tek femra.
• Osteoporoza (humbja e kalciumit nga kockat) dhe anemia.

Simptoma të tjera të zakonshme tek njerëzit e çdo moshe me sëmundjen e celiakisë përfshijnë:

• Intoleranca e laktozës – një problem i tretjes së produkteve të qumështit.
• Dermatitis herpetiformis – problem me kruarjen dhe fryerjen e lekurës në formë të fluskave
• Plagë të infektuara në gojë

Cka shkakton sëmundjen e celiakisë?

Mjekët dhe studiuesit nuk e dinë saktësisht se çfarë shkakton sëmundjen e celiakisë. Është më e zakonshme në njerëzit që:

• Keni një anëtar të familjes me këtë sëmundje. Nëse një anëtar i familjes suaj e ka atë, rreth 1 nga 10 anëtarët e tjerë të familjes ka të ngjarë ta ketë atë.
• Keni një sëmundje autoimune. Kjo mund të përfshijë diabetin e tipit 1, artritin  reumatoid, tiroidin ose sëmundjen autoimmune të mëlçisë, sëmundjen Addison, ose sindromën e Sjogrenit.
• Keni një çrregullim gjenetik të tillë si sindromën Down ose sindromi Turner.

Nëse keni sëmundjen e celiakisë, ndoshta nuk do ta kuptoni menjëherë. Ju mund ta keni këtë sëmundje për një kohë pa u sëmurë. Pastaj diçka mund ta shkaktojë ose ta “aktivizojë” sëmundjen. Kjo mund të jetë stres i rëndë, lëndim fizik, infeksion, lindje apo ndonjë operacion.

Si diagnostikohet sëmundja e celiakisë?

Sëmundja e celiakisë mund të jetë e vështirë për t’u diagnostikuar. Simptomat e saj janë të ngjashme me çrregullime të tjera të tretjes, të tilla si sindromi i zorrëve të irrituara. Por analizat e gjakut mund të ndihmojnë mjekun tuaj të diagnostikojë këtë sëmundje. Nëse testimi i gjakut tregon që ju mund të keni sëmundjen e celiakisë, shpesh bëhet një biopsi e zorrëve. Kjo merr një pjesë të vogël të indeve nga zorra juaj e hollë duke përdorur një tub të hollë. Rezultatet pozitive të biopsisë do të konfirmojnë se keni sëmundjen e celiakisë. Diagnoza e dermatitit herpetiformis me një test pozitiv të gjakut gjithashtu do ta konfirmojë atë.

Mos ndaloni së ngrëni gluten para se të bëni testin e gjakut. Nëse e bëni këtë, mund të  ndryshoni rezultatet tuaja.

A mund të parandalohet apo evitohet sëmundja e celiakisë?

Nuk ka asnjë mënyrë për të parandaluar ose për të shmangur marrjen e sëmundjes e celiakisë.

Trajtimi i celiakisë

Celiakia është serioze. Për fat të mirë ju mund të kontrolloni celiakinë duke ndjekur një dietë pa gluten. Kjo do të thotë që duhet ta largoni glutenin plotësisht nga dieta juaj. Duke bërë këtë, ju mund ta ndryshoni dëmin e shkaktuar nga sëmundja e celiakisë. Do të ndiheni më mirë. Por nëse ju “mashtroni” në dietën tuaj, dëmi do të kthehet. Ndonjëherë nuk do të ndiheni të sëmurë menjëherë, kështu që mendoni se është në rregull të hani gluten kur në fakt nuk është.

Njerëzit që ndjekin një dietë pa gluten duhet të shmangin të gjitha ushqimet që përmbajnë:

• grurë
• elb
• thekër
• produkte nga gruri, duke përfshirë lloje të shumta të bukës, pasta, drithëra dhe ushqime të përpunuara.

Ushqimet që nuk përmbajnë gluten dhe janë të sigurt për t’u ngrënë përfshijnë:

• oriz
• misër
• tërshërë
• kuinoa
• hikërr
• mel

Disa produkte të tërshërës mund të kontaminohen me gluten gruri. Disa njerëz zgjedhin të shmangin tërshërën për shkak të kësaj.

Gluteni nganjëherë shfaqet në ushqime apo vende që nuk do të prisni:

• Përdoret si agjent trashës në shumë lëngje mishi dhe salca.
• Ndonjëherë përdoret në ilaçe. Bisedoni me mjekun ose farmacistin tuaj para se të merrni një ilaç të ri. Kjo përfshin vitaminat dhe shtesat.
• Mund të gjendet në balsamët e buzëve, në buzëkuq dhe në kozmetika të tjera.

Sëmundja e celiakisë dhe ndjeshmëritë e tjera ndaj glutenit janë bërë më të njohura. Ushqimi pa gluten është bërë më i zakonshëm. Shumë restorante ofrojnë mundësinë e ushqimit pa gluten.

Dyqanet ushqimore zakonisht kanë seksionet e produkteve pa gluten. Pra, shumë produkte pa gluten mund të gjenden.

Të jetosh me sëmundjen e celiakisë

Të mësuarit për të jetuar pa gluten mund të jetë e vështirë në fillim. Do të duhet kohë për ju dhe familjen tuaj për të mësuar se si të shmangni glutenin. Ju do të duhet të mësoni të lexoni etiketat e përbërësve dhe të identifikoni ushqimet që përmbajnë gluten. Duhet të jeni të kujdesshëm kur bleni ushqime në dyqane ushqimore ose kur hani. Ndoshta do të duhet të mësoni disa receta gatimi të reja.

Nëse kërkoni ndihmë, ekzistojnë shumë burime në dispozicion. Shumë libra dhe faqe të internetit ofrojnë informacione, këshilla dhe receta për jetesë pa gluten. Grupi juaj lokal i mbështetjes të sëmundjes së celiakisë është një burim i mirë informacioni dhe mbështetjeje. Ju gjithashtu mund të gjeni të dobishme për t’u takuar me një dietist të regjistruar. Një dietist mund t’ju ndihmojë të mësoni se çfarë ushqime duhet të shmangni, si t’i lexoni etiketat e ushqimit dhe si të bëni zëvendësime të shëndetshme. Pyetni mjekun tuaj për ndihmë për të gjetur një dietist të çertifikuar dhe të regjistruar në zonën tuaj.

Pyetje të pyesni mjekun tuaj

• Nëna ime kishte sëmundje e celiakisë. A jam në rrezik?
• Kam sëmundje e celiakisë. A rrezikohen fëmijët e mi për ta pasur atë gjithashtu?
• Cilat janë simptomat e sëmundjes celiak, dhe si janë të ndryshme nga problemet e tjera të tretjes?
• A është celiaku shenjë e një problemi tjetër shëndetësor? A më vë në rrezik ndaj probleme të tjera shëndetësore?
• A mund të shërohet sëmundja celiak?
• A mund të sugjeroni një grup mbështetjeje për njerëzit me sëmundjen celiak?