Hepatiti C

Çfarë është hepatiti?

Hepatiti është  term i përgjithshëm për inflamacionin e mëlçisë. Normalisht, mëlçia shkatërron produktet e mbeturinave në gjakun tuaj. Por kur mëlçia është e inflamuar, nuk funsionon në largimin e mbeturinave. Kjo shkakton që produktet e mbeturinave të mbledhen në gjak dhe inde.

Shumë gjëra të ndryshme mund të shkaktojnë hepatitin. Shkaktari  më i zakonshëm i hepatitit është infeksioni me një nga 5 viruset e hepatitit (A, B, C, D ose E). Gjëra të tjera që mund të shkaktojnë hepatit përfshijnë:

•    Mungesa e furnizimit me gjak në mëlçi
•    Helmet
•    Çrregullimet autoimune
•    Përdorimi i tepruar i alkoolit
•    Dëmtimi i mëlçisë
•    Marrja e disa ilaqeve të caktuara
•    Më pak të zakonshme, infeksionet virale si mononukleoza ose citomegalovirusi mund të shkaktojnë hepatit.

Ka dy lloje kryesore të hepatitit: hepatiti akut (i shkurtër) dhe hepatit kronik (që zgjat së paku 6 muaj). Shumica e njerëzve marrin  inflamacion akut në disa ditë ose disa javë. Ndonjëherë, inflamacioni nuk largohet. Kur inflamacioni nuk largohet në 6 muaj, personi ka hepatit kronik.

Çfarë është hepatiti C?

Hepatiti C është një infeksion serioz i mëlçisë i shkaktuar nga virusi i hepatitit C. Ajo përhapet nga personi në person nëpërmjet kontaktit me gjak. Shumica e njerëzve që janë të infektuar me hepatiti C nuk përjetojnë simptoma për vite me rradhë. Megjithatë, hepatiti C zakonisht është një sëmundje kronike (që do të thotë se nuk largohet). Nëse keni hepatit C, duhet të kontrolloheni me kujdes nga një mjek sepse mund të çojë në cirrozë (lëndim të mëlçisë) dhe kancer të mëlçisë. Cirroza nga hepatiti C është  shkaku  kryesor i dështimit të mëlçisë dhe që ka nevojë për transplantim të mëlçisë.

Simptomat e hepatitit C

Shumë njerëz nuk ndihen të sëmurë ose nuk kanë simptoma të hepatitit C derisa nuk kanë patur virusin për një kohë të gjatë. Disa njerëz kanë simptoma të lehta, të ngjashme me ato të gripit,  që nga 2 javë deri në 6 muaj pasi ata janë infektuar fillimisht me virusin. Këto simptoma mund të përfshijnë:

•   Lodhje e lehtë
•   Dhimbje  në nyje dhe muskuj
•   Të përziera
•   Mungesë të oreksit
•   Ndjeshmëri në zonat e mëlçisë.

Ndërsa sëmundja përparon, hepatiti C mund të shkaktojë dëmtime të mëlçisë. Në shumë raste, nuk ka simptoma deri sa të zhvillohen problemet e mëlçisë. Nëse shfaqen simptoma të problemeve të mëlçisë, ato mund të përfshijnë:

•   Lodhje
•   Të përziera
•   Të vjella
•    Humbja e oreksit
•    Verdhëza (zverdhja e lëkurës dhe e të bardhëve të syve)
•    Temperaturë e lartë (deri në 38.8 °C).

Çka e shkakton hepatitin C?

Hepatiti C shkaktohet nga infeksioni me virusin e hepatitit C. Virusi përhapet nga personi në person nëpërmjet kontaktit me gjak. Njerëzit që përdorin drogë intravenoze (IV) mund të marrin hepatitin  C kur ata ndajnë shiringën me dikë që ka virusin. Punonjësit e kujdesit shëndetësor (si infermieret, teknikët e laboratorit dhe mjekët) shpesh i ekspozohen hepatitit C. Ata mund të infektohen nëse shpohen  aksidentalisht me një gjilpërë që është përdorur në një pacient të infektuar. Ju jeni gjithashtu në një rrezik më të lartë nëse keni marrë një transfuzion gjaku apo një transplant organi para vitit 1992. (Përmirësimet në teknologjinë e shqyrtimit të gjakut janë bërë në vitin 1992.)

Hepatiti C nuk mund të përhapet përveç nëse një person ka kontakt të drejtpërdrejtë me gjakun e infektuar. Kjo do të thotë që një person i cili ka hepatit C nuk mund ta kalojë virusin tek të tjerët përmes kontaktit të rastësishëm si:

•      Teshtimë
•       Kollitje
•       Shtrëngim të duarve
•       Perqafime
•        Puthje
•        Ndarje të enëve të ngrënies ose gotave të pijes.
•        Not në një pishinë
•        Përdorim të tualeteve publike
•        Prekjen e dorëzave të dyerve.

Unë kurrë nuk kam përdorur drogat IV ose jam shpuar me një gjilpërë të pistë. Si e kam marrë hepatitin C?

Hepatiti C zakonisht përhapet nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë me gjakun e një personi që ka sëmundjen. Ajo gjithashtu mund të transmetohet me anë të gjilpërave që përdoren për tatuazhe ose për piercing(shpuarja e hundes ose kerthizës). Në raste të rralla, hepatiti C mund të kalojë nga një nënë tek foshnja e saj e palindur. Ky virus mund të transmetohet përmes seksit dhe ndarjen e brisk rrojes ose furçës  të dhëmbëve me dikë. Këto dukuri janë gjithashtu të rralla. Shumë herë, shkaku i hepatitit C nuk është gjetur.

Si diagnostikohet hepatiti C?

Mjeku juaj do të përcaktojë nëse keni hepatit C duke përdorur një test gjaku. Testi quhet Hepatiti C ,Test i Antitrupave. Testi kontrollon gjakun tuaj për antitrupat e virusit të hepatitit C. Nëse zbulohen antitrupa, kjo do të thotë që ju keni qenë i ekspozuar ndaj hepatitit C. Nëse ngarkesa virale është pozitive, kjo do të thotë që jeni aktualisht i infektuar në mënyrë aktive ose keni hepatit C kronik. Një test negativ do të thotë që nuk keni antitrupa të hepatitit C dhe nuk keni hepatitin C.

A mund të parandalohet apo shmanget hepatiti C?

Mënyra e vetme për të parandaluar hepatitin C është që të shmanget  kontakti me gjakun e një personi të infektuar. Gjithmonë duhet të keni seks të mbrojtur (përdorni një prezervativ). Mos bëni barna intravenoze (IV). Mos i ndani sendet e kujdesit personal (si brisk ose furça dhëmbësh) me një person që ka hepatit C. Nëse jeni punonjës i kujdesit shëndetësor, ndiqni praktikat standarde të sigurisë në vendin e punës.

A ka vaksinë për hepatitin C?

Jo, nuk ka vaksinë për hepatitin C. (Ka vaksina për hepatitin A dhe hepatiti B.) Nëse keni hepatit C, mjeku mund të dëshirojë që të merrni vaksinat e hepatit  A dhe B. Nëse keni hepatit C, ju keni më shumë gjasa të kapni hepatitin A ose hepatitin B. Kapja e këtyre viruseve do të shkaktonte më shumë dëmtime në mëlçi.

A mund t’i jap hepatit C dikujt tjetër?

Po, sapo të keni hepatit C, gjithmonë mund t’ia jepni dikujt tjetër. Nëse keni hepatit C, nuk mund të dhuroni gjak. Ju duhet të shmangni ndarjen e sendeve personale si brisqe dhe furça të dhëmbëve. Është shumë e rrallë të kalojë hepatiti C në këto mënyra, por mund të ndodhë. Gjithmonë përdorni kondom kur keni marrëdhënie seksuale. Nëse keni hepatit C, partnerët tuaj seksual duhet të testohen për të parë nëse ata gjithashtu kanë atë.

Bisedoni me mjekun tuaj të parë në qoftë se dëshironi të keni fëmijë. Virusi nuk përhapet lehtë nga një nënë në foshnjën e saj të palindur. Por është e mundur, kështu që ju duhet të merrni masa paraprake. Megjithatë, nëse jeni duke u përpjekur të keni një fëmijë, mos bëni seks gjatë ciklit tuaj menstrual. Virusi i hepatitit C përhapet më lehtë në gjakun menstrual.

Trajtimi i hepatitit C

Trajtimi i hepatitit C është përmirësuar gjatë viteve. Barnat më të reja kanë cikle më të shkurtëra trajtimi dhe pak efekte anësore. Disa nga këto trajtime kanë potencial për të kuruar edhe sëmundjen.

Kohët e fundit, Administrata e ushqimit dhe barërave ka miratuar një pilulë që është një kombinim i glecaprevir dhe pibrentasvir (emri i markës: Mavyret). Ka një nga ciklet e trajtimit më të shkurtër. Doza e trajtimit dhe kohëzgjatja e ciklit të trajtimit varet nga shkalla e sëmundjes. Cikli më i shkurtër i trajtimit (8 javë) është për njerëzit që kanë hepatit C por nuk janë trajtuar për të dhe nuk kanë cirrozë të mëlçisë. Ajo mund të trajtojë të gjitha llojet e hepatitit C.

Ka një numër të barnave të tjera të miratuara për trajtimin e hepatitit C. Këto përfshijnë:

• Elbasvir dhe grazoprevir (emri i markës: Zepatier)
• Sofosbuvir dhe ledipasvir (emri i markës: Harvoni)
• Sofosbuvir, velpatasvir dhe voxilaprevir (emri i markës: Vosevi)
• Daclastasvir (emri i markës: Daklinza)
• Ombitasvir-paritaprevir-dasabuvir-ritonavir (emri i markës: Viekira Pak)
• Ombitasvir-paritaprevir-ritonavir (emri i markës: Technivie)
• Sofosbuvir-velpatasvir (emri i markës: Epclusa)
• Simeprevir (emri i markës: Olysio) dhe peginterferoni (injeksion)
• Sofosbuvir (emri i markës: Sovaldi) dhe peginterferoni (injeksioni)
• Ribavirin (lëng, tabletë, ose kapsulë)
• Interferoni (injeksioni)
• Plani juaj i trajtimit për hepatitin C do të varet nga shumë faktorë. Këto përfshijnë çfarë lloji të hepatitit keni, nëse keni cirrozë të mëlçisë dhe fazën tuaj të sëmundjes. Ju dhe mjeku juaj do të vendosni për planin më të mirë.

Si duhet të kujdesem për veten nëse kam hepatit C?

Shprehitë e mira shëndetësore janë thelbësore për ata që kanë hepatit C. Ju duhet sidomos t’i shmangni alkoolin dhe ilaçet që mund të vënë stres në mëlçi. Ju duhet të hani një dietë të shëndetshme dhe të filloni të ushtroni rregullisht. Mjeku mund t’ju ndihmojë të planifikoni një dietë që është e shëndetshme dhe praktike.

Bisedoni me mjekun tuaj për ndonjë ilaç që merrni, duke përfshirë edhe ilaqet pa recetë. Shumë ilaçe, duke përfshirë acetaminophen (emri i markës: Tylenol) janë shkatërruar nga mëlçia. Për shkak të kësaj, ato mund të rrisin shpejtësinë e dëmtimit të mëlçisë. Ju gjithashtu duhet të kufizoni përdorimin e alkoolit. Ajo gjithashtu përshpejton përparimin e sëmundjeve të mëlçisë si hepatiti C. Një pije alkoolike e rastësishme mund të jetë në rregull, por vizitoni së pari me mjekun tuaj.

Cilat janë efektet anësore të trajtimit të drogës?

Efektet anësore të zakonshme për disa trajtime për hepatitin C mund të përfshijnë:

•       Të përziera
•       Të vjella
•        Ethe
•        Lodhje
•        Depresioni.

Efektet anësore zakonisht janë më të këqija gjatë javëve të para të trajtimit. Ato bëhen më pak të rënda me kalimin e kohës. Nëse keni probleme në trajtimin e efekteve anësore të mjekimit tuaj, bisedoni me mjekun tuaj. Ai ose ajo mund të sugjerojë mënyra për të lehtësuar disa nga efektet anësore. Për shembull, nëse ilaçi ju bën të ndjeheni i lodhur, mund t’ju ndihmojë të merrni atë para se të shkoni në gjumë.

A duhet të kem trajtim të drogës?

Zgjedhja varet nga ju dhe nga mjeku juaj. Vendimi për të përdorur terapi të drogës mund të jetë e vështirë për t’u bërë për shkak të efekteve anësore të mundshme. Mjeku juaj do t’i monitorojë nga afër simptomat dhe sasinë e virusit në trupin tuaj. Ai ose ajo do të marrë në konsideratë edhe shëndetin tuaj të përgjithshëm. Kjo përfshin shikimin e rezultateve të testit të gjakut. Të gjithë janë faktorë të rëndësishëm për t’u marrë parasysh para jush dhe mjekut tuaj të fillojë trajtimin e drogës për hepatitin C.

Si do ta di nëse funksionon trajtimi im?

Qëllimi i trajtimit është zvogëlimi i sasisë së virusit të hepatitit C në gjak, në nivele që nuk mund të zbulohen pas 24 javëve të terapisë. Sasia e virusit në gjakun tuaj quhet ngarkesa virale. Në fund të trajtimit tuaj, mjeku juaj do të duhet të masë ngarkesën tuaj virale dhe të zbulojë se sa  shëndetshëm është mëlçia juaj. Ai ose ajo mund të përsërisë shumë nga të njëjtat analiza që janë bërë kur ju u diagnostikuan për herë të parë me hepatitin C.

Nëse gjaku juaj ka aq pak kopje të virusit që testet nuk mund t’i matin ato, virusi thuhet të jetë i padeklarueshëm. Nëse mbetet e padeklarueshëm  për të paktën 6 muaj pas përfundimit të trajtimit tuaj, ju keni atë që quhet një përgjigje e qëndrueshme virologjike (SVR). Njerëzit që kanë një SVR kanë një shans të mirë për të shmangur probleme serioze të mëlçisë në të ardhmen.

Trajtimi nuk mund të zvogëlojë ngarkesën tuaj virale. Ju nuk mund të keni një SVR pas trajtimit. Nëse kjo është e vërtetë, mjeku juaj do të diskutojë me ju për opsionet e tjera të trajtimit. Për shembull, nëse një raund i trajtimit nuk e ulë mjaft ngarkesën tuaj virale, mjeku juaj mund të rekomandojë një raund të dytë. Edhe nëse trajtimi nuk ju ndalon të keni sëmundje aktive të mëlçisë, ulja e ngarkesës tuaj virale dhe kontrollimi i inflamacionit kronik të mëlçisë mund t’ju ndihmojë të ndiheni mirë për një kohë më të gjatë.

Të jetosh me hepatitin C

Përballja me hepatitin C nuk është e lehtë. Mund të ndiheni të trishtuar, të frikësuar apo të zemëruar. Ju mund të mos besoni që e keni sëmundjen. Këto ndjenja janë normale, por ato nuk duhet të ju mbajnë larg nga të jetuarit e jetës së përditshme. Nëse këto ndjenja zgjasin për një kohë të gjatë ju mund të jeni duke vuajtur nga depresioni. Njerëzit që janë në depresion kanë shumicën ose të gjitha simptomat e mëposhtme pothuajse çdo ditë, gjatë gjithë ditës, për 2 javë ose më gjatë:

•          Ndjehen të trishtuar, të pashpresë dhe me qajnë shpesh.
•          Humbin interesin ose kënaqësië në gjërat që dikur i kanë shijuar (përfshirë seksin)   
•          Ndjejnë  faj, të pafuqishme ose të pavlerë.
•          Mendojnë për vdekjen apo vetëvrasjen.
•          Flejnë shumë ose kanë probleme me gjumin.
•          Humbin oreksit dhe humbin ose fitojnë në peshë pa qëllim.
•          Ndjehen shumë të lodhur gjatë gjithë kohës.
•          Kanë probleme për të kushtuar vëmendje dhe për të marrë vendime.
•          Kanë dhimbje që nuk përmirësohen me trajtim.
•       Ndjehen të shqetësuar, të inatosur dhe lehtë të mërzitur.

Bisedoni me mjekun tuaj nëse vëreni ndonjë nga këto simptoma. Mjeku mund të ndihmojë duke rekomanduar një grup mbështetës ose një terapist. Ai ose ajo mund të përshkruajë ndonjë ilaç që t’a merrni.

Pyetje për mjekun tuaj

•       A kam nevojë për trajtim?
•       Çfarë trajtimi është më i mirë për mua?
•       Çfarë ilaçe duhet të marr?
•        A ka ndonjë ilaç që duhet të shmanget?
•        Si mund të përballoj efektet anësore të trajtimit?
•        A ka ndonjë terapist me të cilin mund të flas?
•        Sa kohë do të zgjas trajtimi im?
•        A mund të shërohet hepatiti C?
•        A janë të sigurta transplantet e organeve dhe transfuzionet e gjakut?
•        A është e sigurt për mua që të mbetem shtatzënë?