Pneumonia: Simptomat, Diagnostifikimi dhe Trajtimi

Pneumonia është infeksion i mushkërive. Kjo shkakton që qeskat e ajrit (alveole) të mushkërive të inflamohen (të irritohen dhe fryhen). Ato mund të mbushen me lëngje ose qelb. Kjo shkakton një shumëllojshmëri të simptomave, të cilat variojnë nga më e lehta tëk më e rënda. Pneumonia zakonisht shkaktohet nga bakteriet ose nga një virus. Gjithashtu mund të shkaktohet nga kërpudhat ose irrituesit që ju thithni në mushkëritë tuaja. Sa serioze është pneumonia varet nga shumë faktorë. Këto përfshijnë atë që shkaktonë pneumoninë, moshën dhe shëndetin tuaj në përgjithësi.

Cilat janë simptomat e pneumonisë?

Simptomat e pneumonisë mund të shkojnë nga e lehta tek më e rënda. Kjo varet nga faktorët tuaj të rrezikut dhe nga lloji i pneumonisë që keni. Simptomat e zakonshme janë të ngjashme me simptomat e shkaktuara nga një i ftohtë ose nga gripi. Ato përfshijnë:

• Kollë.
• Temperaturë.
• Qitja e mukusit kur kolliteni.
• Vështirësi frymëmarrjeje.
• Të dridhura.
• Dhimbje gjoksi.
• Ju gjithashtu mund të djersiteni, të keni dhimbje koke dhe të ndiheni shumë të lodhur. Disa njerëz gjithashtu përjetojnë të përziera, të vjella dhe diarre.

Nëse ndonjë nga këto simptoma është e rëndë, thirrni mjekun tuaj të familjes. Ju gjithashtu duhet të telefononi mjekun tuaj nëse papritmas filloni të përkeqësoheni pas një të ftohti apo gripi.

Çfarë është pneumonia atipike?

Pneumonia atipike është një rast i lehtë i pneumonisë. Shpesh është shkaktuar nga një virus ose nga bakteriet “Mycoplasma Pneumoniae”. Kur keni pneumoni atipike, simptomat tuaja mund të mos jenë aq të rënda ose të mos zgjasin aq kohë sa dikush që ka një rast më serioz të pneumonisë. Ju ndoshta nuk do të keni nevojë për pushim  ose për të qëndruar në spital kur keni pneumoni atipike.

Shumica e rasteve të pneumonisë shkaktohen nga:

• Bakteriet janë shkaku më i zakonshëm i pneumonisë tek të rriturit. Ato mund të shkaktojnë pneumoni në vetvete, ose pasi të keni pasur një të ftohtë ose grip. Pneumonia bakteriale zakonisht prek vetëm një zonë të mushkërive. 
• Çdo virus që ndikon në traktin respirator mund të shkaktojë pneumoni. Kjo përfshin virusin e gripit dhe virusin që shkakton ftohjet e zakonshme. Në fëmijët nën moshën një vjeçare, virusi i sincicitetit të frymëmarrjes (VSF) është shkaku më i zakonshëm. Pneumonia virale ka tendencë të jetë më e lehtë. Shpesh bëhet më mirë vetvetiu në 1-3 javë. 
• Disa infeksione kërpudhore mund të çojnë në pneumoni, veçanërisht në njerëzit me sistem imunitar të dobët. 
• Ju gjithashtu mund të merrni pneumoni përmes frymëmarrjes. Kjo është kur ju thithni grimca në mushkëritë tuaja. Kjo mund të jetë ushqim, pështymë, lëngje ose vjellje. Kjo ndodh më shpesh pas të vjellave dhe nuk jeni aq të fortë sa të kollitni për të qitur  grimcat jashtë. Grimcat infektohen, dhe ju zhvilloni pneumoni.

Kush është në rrezik të zhvillimit të pneumonisë?

Ka shumë faktorë që mund të rrisin rrezikun për zhvillimin e pneumonisë.

Kjo përfshin:

• Moshën tuaj – Njerëzit më të vjetër se 65 vjeç janë në rrezik, sepse sistemi imunitar bëhet më pak i aftë për të luftuar infeksionin teksa plakeni. Foshnjet e moshës 2 vjeçare ose më të vegjël janë gjithashtu në rrezik të shtuar për shkak se sistemet e tyre të imunitetit nuk janë zhvilluar ende plotësisht. 
• Mjedisi juaj – Frymëmarrja e rregullt e pluhurit, kimikateve, ajrit të ndotur, apo tymit toksik mund të dëmtojë mushkëritë tuaja. Kjo i bënë mushkëritë tuaja më të prekshme ndaj infeksionit. 
• Stili i jetes tuaj – Shprehitë siç janë pirja e cigares apo abuzimi i alkoolit mund të rrisin rrezikun. Pirja e duhanit dëmton mushkëritë, ndërsa alkooli ndërhyn me mënyrën se si trupi juaj lufton infeksionin. 
• Sistemi imunitar –  Nëse sistemi imunitar dobësohet, është më e lehtë për ju të merrni pneumoni, sepse trupi juaj nuk mund ta luftojë infeksionin. Kjo mund të përfshijë njerëz që kanë HIV / AIDS, njerëz që kanë pasur një transplant organesh, po marrin kimioterapi, ose kanë përdorim afatgjatë të steroideve. 
• Nëse jeni të shtruar në spital –  sidomos në kujdes intenziv – Të jesh i shtrirë në kujdes intenziv ngre rrezikun e pneumonisë. Rreziku juaj rritet nëse jeni duke përdorur një ventilator për t’ju ndihmuar të merrni frymë. Ventilatorët e bëjnë të vështirë për ju të kolliteni dhe të largoni mikrobet që shkaktojnë infeksion në mushkëritë tuaja. 
• Nëse kohët e fundit keni pasur një operacion të vështirë ose një dëmtim serioz – Shërimi nga operacioni ose dëmtimi i madh mund ta bëjë të vështirë për ju të kolliteni. Kjo është mbrojtja më e shpejtë e trupit për qitjen e mikrobeve nga mushkëritë. Rimëkëmbja gjithashtu zakonisht kërkon shumë pushim në krevat. Shtrirja në shpinë për një periudhë të gjatë kohore mund të lejojë lëngun ose mukozën të mblidhen në mushkëritë tuaja. Kjo i jep baktereve një vend ku të rriten.

Njerëzit që kanë ndonjë nga kushtet e mëposhtme janë gjithashtu në rrezik të shtuar:

• Sëmundje pulmonare obstruktive kronike.
• Astma.
• Sëmundje zemre.
• Emfizemë.
• Diabet.
• Sëmundja e qelizave të gjakut.

Diagnozë

Pneumonia nganjëherë mund të jetë e vështirë për tu diagnostikuar sepse simptomat janë të njëjta si të një të ftohuri të keq apo gripi. Ju mendoni se nuk keni nevojë të shkoni tek mjeku derisa simptomat të zgjasin për një kohë të gjatë. Mjeku juaj do të diagnostikojë pneumoni bazuar në historinë tuaj mjekësore dhe rezultatet nga një analizë fizike.

Ai do të dëgjojë mushkëritë tuaja me stetoskop. Ai gjithashtu mund të bëjë disa teste ne gjoks, të tilla si rreze X ose një test gjaku. Një radiografi me gjoks mund të tregojë nëse keni pneumoni dhe sa i përhapur është infeksioni. Testet e gjakut dhe mukusit mund ti ndihmojnë mjekut tuaj të tregojë nëse bakteriet, një virus ose një grup kërpurdhash po shkaktojnë pneumoni.

Ju mund të ndihmoni në parandalimin e pneumonisë duke bërë si vijon:

• Merrni vaksinën e gripit çdo vit. Njerëzit mund të zhvillojnë pneumoni bakteriale pas një  gripi. Ju mund të zvogëloni këtë rrezik duke marrë vaksinën e gripit vjetor.
• Merrni vaksinën “pneumococcale”. Kjo ndihmon në parandalimin e pneumonisë të shkaktuar nga bakteret pneumococcale.
• Mbani higjienën . Pastroni duart shpesh me sapun dhe ujë ose me një sanitizer me baze alkooli.
• Mos pini duhan. Duhani dëmton mushkëritë tuaja dhe e bën më të vështirë për trupin tuaj që të mbrohet nga mikrobet dhe sëmundjet. Nëse pini duhan, bisedoni me mjekun tuaj të familjes për ta lënë sa më shpejt që të jetë e mundur.
• Praktikoni një mënyrë jetese të shëndetshme. Hani një dietë të ekuilibruar plot me fruta dhe perime. Ushtrohuni rregullisht. Bëni gjumë të rregullt. Këto gjëra ndihmojnë sistemin tuaj imunitar të qëndrojë i fortë.
• Shmangni njerëzit e sëmurë. Duke u kujdesur për njerëzit që janë të sëmurë rrit rrezikun e kapjes së asaj që ata kanë.

A ka vaksinë për pneumoni?

Nuk ka vaksië për të gjitha llojet e pneumonisë, por ekzistojnë 2 vaksina. Këto ndihmojnë në parandalimin e pneumonisë të shkaktuar nga bakteret pneumococcale. I pari rekomandohet për të gjithë fëmijët më të vegjël se 5 vjeç. I dyti rekomandohet për moshën 2 vjeç e lart, të cilët janë në rrezik të lartë për pneumoni. Marrja e vaksinës së pneumonisë është veçanërisht e rëndësishme nëse:

• Jeni 65 vjeç ose më i vjetër.
• Pini duhan
• Keni gjendje të caktuara kronike, të tilla si astma, sëmundja e mushkërive, diabeti, sëmundjet e zemrës, sëmundja e qelizave të derdhjeve, apo cirroza.
• Keni  sistem imunitar të dobët për shkak të HIV / AIDS, dështimit të veshkave,  shpretkë të dëmtuar ose të hequr, një transplant organesh , ose marrje të kimioterapisë.
• Keni implant koklear (një pajisje elektronike që ju ndihmon të dëgjoni).
• Vaksinat pneumococcale nuk mund të parandalojnë të gjitha rastet e pneumonisë. Por ato mund ti ulin gjasat që njerëzit, të cilat janë në rrezik  ti përjetojnë komplikimet e rënda dhe ndoshta kërcënuese për jetën, e pneumonisë.

Trajtimi

Trajtimi për pneumoni varet nga disa faktorë. Këto përfshijnë atë që e shkaktonë pneumoninë tuaj, sa të rënda janë simptomat tuaja, sa i shëndetshëm jeni në përgjithësi dhe moshën tuaj.Për pneumoni bakteriale, mjeku juaj do të përshkruajë antibiotikë. Shumica e simptomave tuaja duhet të përmirësohen brenda pak ditësh. Kollitja mund të zgjasë disa javë. Sigurohuni që t’i ndiqni me kujdes udhëzimet e mjekut tuaj. Merreni të gjitha mjekimet antibiotike që përshkruanë mjeku juaj.

Nëse nuk I merrni disa bakterie mund të qëndrojnë në trupin tuaj. Kjo mund të shkaktojë që pneumonia juaj të kthehet. Gjithashtu mund të rrisë rrezikun e rezistencës ndaj antibiotikëve.Antibiotikët nuk punojnë për të trajtuar infeksionet virale. Nëse keni pneumoni virale, mjeku juaj ndoshta do t’ju flasë për mënyrat që trajtojnë simptomat tuaja.

Barnat pa recetë mund te ndihmojnë per ulje të temperaturës, lehtësojnë dhimbjen dhe lehtësojnë kollën tuaj. Sidoqoftë, disa kollitje janë në rregull, sepse mund të ndihmojë në pastrimin e mushkërive tuaja. Sigurohuni që të bisedoni me mjekun tuaj para se të merrni një ilaq per ndalimin e kollës.Nëse kërpudhat po shkaktojnë pneumoni, mjeku juaj mund të përshkruajë një ilaç antifungal.

Nëse rasti juaj i pneumonisë është i rëndë, mund t’ju duhet të shtroheni në spital. Nëse jeni duke përjetuar probleme në frymëmarrje, ju mund të merrni oksigjen për të ndihmuar frymëmarrjen tuaj. Ju gjithashtu mund të merrni antibiotikë intravenoz.

Njerëzit të cilët e kanë të dobët sistemin imunitarë, sëmundje  zemre ose gjendje të mushkërive, dhe njerëzit të cilët ishin shumë të sëmurë para se të zhvillonin pneumoni, kanë më shumë gjasa të shtrihen në spital. Foshnjet, fëmijët e vegjël dhe të rriturit që janë 65 vjeç e më të vjetër gjithashtu janë në rrezik të lartë.

Çfarë mund të bëj në shtëpi për t’u ndjerë më mirë?

Përveç marrjes së ndonjë antibiotiki dhe  ilaqeve që përshkruan mjeku, ju gjithashtu duhet të:

• Pushoni shumë. Pushimi mund të ndihmojë trupin tuaj të luftojë infeksionin.
• Pini shumë lëngje. Lëngjet do t’ju mbajnë të hidratuar. Ato mund të ndihmojnë të lironi mukusin në mushkëritë tuaja. Pini ujë, çaj të ngrohtë dhe supa.
• Ndalo pirjen e duhanit nëse pini duhan, dhe shmangni tymin. Tymi mund të bëjë më keq simptomat tuaja. Pirja e duhanit gjithashtu rrit rrezikun e zhvillimit të pneumonisë dhe problemeve të tjera të mushkërive në të ardhmen. Ju gjithashtu duhet të shmangni zjarrin e ndezur ose zona të tjera ku ajri nuk mund të jetë i pastër.
• Mos shkoni në shkollë ose punë derisa simptomat tuaja të largohen. Kjo zakonisht nënkupton pritjen derisa temperatura juaj të kalojë dhe nuk kollitni më mukusin. Pyetni mjekun tuaj kur është në rregull që të ktheheni në shkollë ose në punë.
• Përdorni një humidifier (paisje e cila shton lagështi në ajër) ose bëni një dush të ngrohtë. Kjo do të ndihmojë në pastrimin e mushkërive dhe në lehtësimin e marrjes së frymës.

Cilat janë ndërlikimet e mundshme të pneumonisë?

Komlikimet e pneumonisë përfshijnë:

• Zbutja pleurale. Kjo është kur lëngu ndërtohet në shtresat e indit mes mushkërive tuaja dhe murit të gjoksit tuaj. Ky lëng mund të infektohet. Kjo mund të bëjë frymëmarrjen shumë të vështirë. Për të kulluar lëngun, duhet të vendoset një tub midis mushkërive dhe murit të gjoksit tuaj, ose mund të keni nevojë për kirurgji.
• Bakteriet në qarkullimin e gjakut. Kjo mund të ndodhë kur infeksioni i pneumonisë në mushkëritë tuaja përhapet në gjakun tuaj. Kjo rrit rrezikun që infeksioni të përhapet në organe të tjera në trupin tuaj. Bakteriet në qarkullimin e gjakut trajtohen me antibiotikë.
• Abscesi i mushkërive. Ndonjëherë qelbi mund të mbledhet në mushkëritë tuaja dhe të shkaktojë abscese. Këto zakonisht trajtohen me antibiotikë. Nganjëherë abscesi duhet të hiqet me drenazhë ose në mënyrë kirurgjikale.
• Njerëzit që kanë probleme në zemër ose në mushkëri, njerëzit që pinë duhan dhe njerëzit që janë 65 vjeç e më të vjetër kanë më shumë gjasa të përjetojnë komplikime nga pneumonia.

Kur duhet ta telefonoj mjekun tim?

Pneumonia mund të jetë kërcënuese për jetën nëse nuk trajtohet, sidomos për disa njerëz në rrezik. Duhet ta telefononi mjekun tuaj nëse keni kollë që nuk po largohet, vështirësi në frymëmarrje, dhimbje gjoksi dhe temperaturë. Ju gjithashtu duhet të telefononi mjekun tuaj nëse  filloni të ndiheni më keq pas të ftohtit ose gripit.

Pyetje që mund t’i bëni mjekut tuaj

• Kam një gjendje kronike. A jam në rrezik të lartë për pneumoni?
• A kam pneumoni bakteriale, virale apo fungale? Cila është trajtimi më i mirë?
• Sa serioze është pneumonia ime? A do të më duhet të shtrohem në spital?
• Çfarë mund të bëj në shtëpi për të ndihmuar në lehtësimin e simptomave të mia?
• Cilat janë ndërlikimet e mundshme të pneumonisë? Si do ta di nëse kam komplikime?
• Çfarë duhet të bëj nëse simptomat e mia nuk i përgjigjen trajtimit apo keqësohen?
• A kam nevojë për ndonjë vaksinë?