Lëndimi ACL: Ligamenti i Kryqëzuar Anësor

ACL i referohet ligamentit të kryqëzuar anësor. Është 1 nga 4 ligamentet në gjurin tuaj. Ligamentet e tjerë të gjurit janë PCL (ligament i kryqëzuar posterior), MCL (ligament medial i kolateralit), dhe LCL (ligament kolateral lateral). ACL ndodhet prapa kupës së gjurit (patella). Ai stabilizon gjurin kur rrotullohet. ACL dhe PCL lidhin kockën tuaj të kofshës (femurit) në kockën tuaj poshtë gjurit (tibia).

Një lendim ACL është mbi zgjatja ose këputja e ligamentit të kryqëzuar anësor. Një ACL i shqyer është një lëndim i zakonshëm në gju. Mesatarisht, femrat janë 2 deri në 8 herë më shumë në rrezik të lëndimeve ACL sesa meshkujt. Adoleshentët gjithashtu po pësojne lëndime të ACL-së në një shkallë më të lartë, ndoshta sepse ata po përfshihen në më shumë aktivitete fizike. Rritja e lëndimeve  ACL është gjithashtu për shkak të vetëdijësimit dhe testimit të avancuar.

Simptomat e një lendimi ACL

Shenja primare e një dëmtimi ACL është një zhurmë e lehtë plasëse. Kjo shpesh shoqërohet me dhimbje dhe ënjtje. Mund të përjetoni ndjesi të mprehtë të eshtrave ose të kupës së gjurit. Shenja e radhës është kur nuk jeni në gjendje të peshoni në njërën këmbë. Njerëzit me lëndime mesatare ACL mund të ndihen sikur gjuri i tyre është i paqëndrueshëm ose mund të ndjejnë sikur ajo pjesë po “del jashtë” kur janë duke lëvizur.

Çfarë shkakton një dëmtim ACL?

Lëndimet ACL shpesh ndodhin në mjedise sportive. Zakonisht ndodhin pa kontakt dhe jo me kontakt të drejtpërdrejtë. Disa gjëra që mund të shkaktojnë lëndimin, janë:

• Nëse lëvizni dhe ndaloni në çast ose ndryshoni drejtimin
• Nëse nuk je duke lëvizur dhe bëni një lëvizje të papritur, si kërcim ose kthesë
• Nëse e tejzgjatni nyjën tuaj të gjurit
• Nëse dikush ju godet në gju, duke e bërë atë të largohet nga pjesa tjetër e këmbës suaj
• Këto gjëra mund të ndodhin duke bërë gjëra të tilla si skijim, duke luajtur futboll ose duke kërcyer në një trampolinë

Kur lëndoni ACL-në tuaj, mund të jetë lëndim i pjesshëm ose i plotë. Në lëndim ose shqyerje të pjesshme, vetëm një pjesë e ligamentit shqyhet. Një dëmtim i plotë ndodhë kur ligamenti shqyhet në dy pjesë. Zakonisht, shqyerja e  ACL-së ndodhë në mes të ligamentit. Nganjëherë ligamenti tërhiqet krejtësisht nga kocka e kofshës. Mund të ndodhin lëndime të tjera në të njëjtën kohë. Këto përfshijnë shqyerjen e ligamentëve të tjerë të gjurit (kryesisht MCL, ligament që iu jep stabilitet në gjunjët tuaj), grisjen e meniskusit (jastëkut të gjurit), ose nxirje të eshtrave.

Si diagnostikohet një lëndim ACL?

Nëse mendoni se keni dëmtuar ACL-në tuaj, kërkoni kujdes mjekësor. Mjeku juaj do të kryejë një kontrollë në gjunjë për të kontrolluar gamën tuaj të lëvizjes dhe shtrirjen e lëndimit. Ai ose ajo mund të urdhërojë një radiografi për të kërkuar dëmtim të eshtrave të gjurit. Nëse nuk gjendet ndonjë dëmtim i kockave, një MRI (rezonancë magnetike) e gjurit mund të konfirmojë një dëmtim të ACL-së tuaj.

A mund të parandalohen ose shmangen dëmtimet e ACL-se?

Mënyra kryesore për të parandaluar lëndime të tilla si grisjen e  ACL-së është të ndiqni një rutinë trajnimi. Një terapist fizik, trajner atletik ose specialist i mjekësisë sportive mund t’ju ndihmojë të zhvilloni një program stërvitjeje që do të ndihmojë në zvogëlimin e rrezikut ndaj  lëndimit. Një program i tillë zakonisht përfshinë:

• Ushtrime që forcojnë muskujt e këmbëve.
• Ushtrime që forcojnë pjesën qëndrore trupit tuaj (ijet, legenin dhe barkun).
• Teknika dhe pozicioni i duhur i gjurit gjatë hedhjes në ujë dhe gjatë uljes në tokë.
• Teknikat për lëvizjet që mund të çojnë në lëndime, të tilla si rrotullimet ose lëvizjet e menjëhershme (papritur të ngadalësosh dhe të ndërrosh drejtim).
• Nuk ka dëshmi të qarta se përdorimi i mbajtësit të gjurit parandalon dëmtimet e ACL-së. Gjithashtu, nuk ka asnjë provë se një mbajtëse në gjunjë ndihmon më shumë gjatë trajtimit ose terapisë fizike
  

Trajtimi nga lendimet ACL

Kur lëndimi ndodhë, së pari ju duhet të aplikoni ndihmën e parë në gjurin tuaj:

• Ngrini këmbën tuaj mbi nivelin e zemrës suaj.
• Vendos akullin mbi të.
• Përdorni barna kundër dhimbjes, të tilla si ibuprofen (1 markë: Advil), për të reduktuar dhimbjen dhe ënjtjen.

Pas kësaj, duhet të shikoni mjekun tuaj familjarë. Mjeku juaj do të mendojë për disa faktorë para se të vendosë mbi një plan trajtimi. Këto përfshijnë ashpërsinë e lëndimit, moshën tuaj, gjendjen tuaj fizike, historinë tuaj mjekësore, dhe lëndimet ose sëmundjet e tjera që mund të keni.

Njerëzit që janë të rinj, aktivë dhe të shëndetshëm zakonisht i’u nënshtrohen operacionit. Mjeku juaj i familjes do ju referojë tek një kirurg ortopedik. Në operacion, ACL do të riparohet ose rindërtohet me inde. Kjo mund të vijë nga muskujt që gjenden mrapa gjurit tuaj ose nga një kordë muskulore e vogël në gjunjë. Mund të vijë edhe nga një donator. Pas operacionit, do t’ju duhet terapi fizike intensive për të rindërtuar forcën në gjurin dhe këmbën tuaj. Mund të duhen 8-12 muaj rehabilitim para se një atlet që ka pasur operacion të ACL-së të mund të kthehet në sportin e tyre.

Një tjetër mundësi trajtimi për njerëzit që nuk janë aq aktivë apo të shëndetshëm është terapia, kjo është më pak intensive. Programet e terapisë mund të shkojnë diku nga 10-32 javë. Qëllimi është të rritet lëvizja dhe forca, dhe të lejojë ligamentin të shërohet natyrshëm.

Të jetosh me lëndimin e ACL-së

Shërimi nga një lëndim ACL mund të jetë i vështirë. Kjo është veçanërisht e vërtetë nëse lëndimi ka ndodhur gjatë një aktiviteti ditor ose të rregullt. Mbani në mend, qëllimi i mjekut tuaj është të rivendosni ACL-në tuaj, kështu që trajtimi është i rëndësishëm. Rrini në planin tuaj të rehabilitimit në mënyrë që të shëroheni si duhet dhe të keni shansin më të mirë për një shërim të plotë.

Ka disa dëshmi se njerëzit që kanë lëndime të  ACL-së do të zhvillojnë osteoartritisin ose artritin degjenerativ me kalimin e kohës. Ky rezultat është i ngjashëm pavarësisht se si trajtohet lëndimi.

Pyetje që mund t’i bëni mjekut tuaj

• Pse gratë dhe vajzat janë më të rrezikuara nga lëndimet e ACL-së?
• Sa kohë do të duhet të bëj terapinë fizike?
• Sa kohë pas operacionit ose terapisë duhet të kalojë deri kur unë mund të merrem përsëri me sport apo të jem sërish aktiv?
• A mund të dëmtoj përsëri ACL-në time? Nëse po, si mund ta parandalojë ri-dëmtimin?