Ambliopia (Syri Dembel): Simptomat, Diagnostifikimi dhe Trajtimi

Ambliopia ndryshe quhet edhe “syri dembel”, është një problem i syrit që fillon në fëmijërinë e hershme. Ambliopia është shkaku më i zakonshëm i problemeve të shikimit tek fëmijët. Kjo ndodh kur një sy nuk funksionon si duhet me trurin. Truri favorizon syrin që punon në mënyrë korrekte. Kjo shkakton një humbje të vizionit në syrin tjetër.

Ambliopia zakonisht prek vetëm njërin nga sytë. Ndonjëherë kjo mund të ndikojë në të dyja. Është e rëndësishme të zbulohet ambliopia në fëmijën tuaj në fillim dhe të trajtojtohet menjëherë. Nëse veproni, ai ose ajo nuk ka gjasa që të ketë probleme afatgjata të shikimit. I pa trajtuar, mund të pësojë probleme të rënda shikimi, duke përfshirë këtu edhe verbërinë.

Simptomat e ambliopisë

Ambliopia zakonisht fillon ndërmjet lindjes dhe moshës 7. Simptomat në fëmijën tuaj mund të përfshijnë:

• Sytë që nuk bashkëveprojnë së bashku.
• Një sy që endet brenda ose jashtë.
• Sikletimi, mbyllja e njëri sy, ose përkulja e kokës për të parë diçka.
• Problemet me perceptimin e thellësisë.
• Qepalla e sipërme që bie ose ulet.

Ndonjëherë simptomat nuk janë të dukshme përveç nëse bëhet një analizë e syrit.

Çka e shkakton ambliopinë?

Të gjitha foshnjat lindin me shikim të dobët. Ndërsa rriten, vizioni i tyre vazhdon të përmirësohet. Për shikim të mirë, të dy sytë duhet të japin të njëjtin imazh të qartë dhe të fokusuar. Disa fëmijë zhvillojnë gjendje që shkaktojnë probleme me shikimin e tyre. Këto probleme mund të shkaktojnë që fëmija të marrë një pamje të ndryshme nga secili sy. Truri i fëmijës natyrisht përpiqet ta rregullojë këtë problem duke e bllokuar foton më të dobët. Nëse problemi nuk rregullohet kur fëmija është i ri, truri i fëmijës gjithmonë do t’i injorojë pamjet nga syri i dobët. Kjo shkakton amblopinë.

Çdo kusht që parandalon syrin për të fokusuar në mënyrë të qartë mund të shkaktojë ambliopinë. Tre kushtet më të zakonshme janë:

• Strabismus (ndryshe quhet edhe sytë e kryqëzuar) – Sytë nuk lëvizin në të njëjtin drejtim. Ky është shkaku më i zakonshëm i ambliopisë.
• Gabim refraktiv – Kjo përfshin afërpamësinë, largpamësinë dhe astigmatizmin. Ka më shumë gjasa të shkaktojë ambliopinë nëse gabimi është më i madh në njërin sy.
• Kataraktet – Këto shkaktojnë skuqje në lentën e syrit. Kataraktet në fëmijë janë të rralla.

Disa fëmijë kanë rrezik më të madh për të pasur ambliopinë. Këtu përfshihen fëmijët që:

• Kanë lindur para kohe.
• Ishin shumë të vegjël në lindje.
• Kanë histori familjare të ambliopisë.
• Kanë aftësi të kufizuara në zhvillim.

Si diagnostikohet ambliopia?

Nëse vëreni ndonjë nga simptomat e mësipërme në fëmijën tuaj, madje edhe kur ai ose ajo veçse është i mitur, thirrni mjekun tuaj. Ai ose ajo do të bëjë një ekzaminim të syrit. Do të pyeteni për simptomat, historinë e familjes dhe faktorët e rrezikut.

Fëmijët duhet të fillojnë të bëjnë kontrollet e syve në mes të moshës 3 dhe 5 vjeçare. Analizat e rregullta do të ndihmojnë në gjetjen e problemeve më herët.

A mund të parandalohet apo shmanget Ambliopia?

Ambliopia nuk mund të parandalohet. Por humbja e shikimit që rezulton prej tij mund të shmanget. Shikoni shprehitë e shikimit të fëmijës suaj. Nëse keni ndonjë shqetësim, thirrni mjekun. Filloni të shikoni sytë e fëmijës kur ai/ajo është 3 vjeç. Vazhdoni me kontrollë të rregullta. Kur ambliopia është zbuluar dhe trajtuar herët, fëmijët duhet të jenë në gjendje të shpëtojnë pjesën më të madhe të shikimit të tyre. Nëse nuk trajtohet pas moshën 10 vjeçare, fëmijët ndoshta do të kenë probleme shikimi për pjesën tjetër të jetës së tyre. Zbulimi i hershëm është çelësi për të parandaluar humbjen e shikimit.

Trajtimi i Ambliopisë

Trajtimi për ambliopinë përfshin përdorimim më shumë të syrit të dobët të fëmijës. Kjo ndihmon që syri të bëhet më i fortë. Për ta bërë fëmijën të përdorë syrin më të dobët, ai ose ajo duhet të vendosë një copë ngjitëse mbi syrin më të fortë. Shumica e fëmijëve veshin arnat e tyre 2 deri në 6 orë në ditë.

Ndonjëherë, pika për sy ose syze të veçanta përdoren për të turbulluar vizionin në syrin e fortë. Kjo gjithashtu e bën syrin e dobët që të punojë më shumë dhe të forcohet. Lentet e kontaktit mund të zgjidhin problemet me afërpamësinë ose largpamësinë. Kirurgjia mund të jetë e domosdoshme për katarakte, qëpallën e rënë  të syrit ose sytë e kryqëzuar.

Trajtimi zakonisht zgjat derisa vizioni është normal, ose derisa vizioni  nuk përmirësohet më tej. Për shumicën e fëmijëve, kjo zgjat disa javë deri në disa muaj. Disa fëmijë duhet të përdorin arna të syve derisa të jenë 8 deri në 10 vjeç.

Ka një shans të vogël që duke përdorur arnë syri për një kohë të gjatë mund të dëmtojë syrin e fortë. Fëmijët që mbajnë arna të syrit duhet ta shohin shpesh mjekun e tyre gjatë trajtimit.

Pse është i rëndësishëm trajtimi i hershëm?

Vitet e para të jetës janë më të rëndësishmet për zhvillimin e shikimit. Gjatë 7-10 viteve të para të fëmijës krijohen lidhje midis syrit dhe trurit. Është shumë më efektive për të trajtuar ambliopinë, ndërkohë që ato lidhje janë akoma dukë u pjekur. Pasi sistemi i vizionit të fëmijës suaj është plotësisht i zhvilluar, është e vështirë të ndryshohet. Nëse ambliopia nuk është trajtuar, ai ose ajo do të ketë më shumë gjasa vizion të dobët për tërë jetën.  Nuk do të jetë e mundur të rregullohet me syze, arna, ose ndonjë trajtim tjetër.

Një studim klinik tregoi se mund të ketë përfitime për trajtimin e fëmijëve deri në moshën 17 vjeçare. Nevojiten kërkime më shumë se si trajtimi mund të ndihmojë adoleshentët ose të rriturit.

Të jetosh me ambliopinë

Varësisht nga mosha e fëmijës suaj, mund të jetë e vështirë për të që të mbajë një arnë në sy. Nëse një copë arne e shqetëson fëmijën tuaj, pyesni mjekun tuaj nëse ka mundësi të tjera.

Syzet ose pikat për sy mund të jetë një zgjedhje më e mirë për fëmijët.

Ambliopia mund të kthehet pas përfundimit të trajtimit. Është e rëndësishme të vazhdoni të vëzhgoni fëmijën tuaj për simptoma. Nëse ambliopia kthehet, trajtimi duhet të bëhet sërish. Trajtimi i disa fëmijëve zgjat derisa të jenë 10 vjeç.

Pyetje që mund t’i bëni mjekut tuaj

• A do të ketë gjithmonë fëmija im probleme shikimi?
• Cila është mënyra më e mirë për të trajtuar ambliopinë?
• A do të ketë fëmija im nevojë për syze apo kontakte?
• Fëmija im duhet të vërë një arnë në sy. Sa kohë do ta mbajë atë?
• A ka ndonjë problem afatgjatë nga ambliopia?
• Fëmija im nuk e pëlqen arnën e syrit. A mund të ketë nevojë për pika të syve?